Gan Dr Mary Woolley, Prif Ymchwilydd, Meithrin Deialog Rhyngddisgyblaethol Dyfnach

Ym mis Ionawr 2025 rydym yn lansio arolwg o athrawon uwchradd ledled Cymru fel rhan gyntaf ein prosiect a ariennir gan TWCF,Meithrin Deialog Rhyngddisgyblaethol Dyfnach. Fel y gallwch ddarllen mewn blogiau blaenorol, mae Cymru yn mynd drwy broses ddwys o ddiwygio’r cwricwlwm. Mae gennym ddiddordeb yn y sgyrsiau am y cwricwlwm y mae’r broses hon yn eu hyrwyddo rhwng athrawon uwchradd, o fewn pynciau ac ar draws ffiniau pynciau traddodiadol.  

Wrth i ni ddechrau recriwtio cyfranogwyr i gwblhau’r arolwg, roeddwn i’n meddwl y byddwn i’n cymryd y cyfle hwn i rannu rhai o’r egwyddorion sy’n sail i’n dull o gynllunio ac adeiladu arolygon.  

Yn gyntaf, pam mae gennym ni ddiddordeb mewn deialog athro-athro? 

Hyfforddais i ddysgu hanes yn Lloegr yn 1998. Rwyf bellach yn gweithio ym maes addysg athrawon. Yn wir, mae pawb ar ein tîm ymchwil ym Mhrifysgol Metropolitan Caerdydd a Phrifysgol Eglwys Crist Caergaint yn gweithio ym maes addysg athrawon. Gwyddom faint mae athrawon uwchradd yn gwerthfawrogi eu cymunedau pwnc a pha mor gyffrous y mae athrawon yn ei gael pan gânt gyfle i ymgynnull ag athrawon eraill mewn meysydd cyfarwydd a siarad am yr hyn y maent yn ei addysgu. Mae athrawon uwchradd yn angerddol am y pynciau y maent yn eu haddysgu. Fel addysgwyr athrawon profiadol, fodd bynnag, roeddem yn meddwl tybed pa gyfleoedd yr oedd athrawon yn eu cael i siarad am y pynciau y maent yn eu haddysgu. Daw’r ddeialog hon rhwng athrawon yn bwysicach fyth ar adegau o ddiwygio’r cwricwlwm. Mae Cwricwlwm i Gymru yn pwysleisio ymagweddau rhyngddisgyblaethol yn ogystal â disgyblaethol at addysgu. Felly, beth mae hynny’n ei olygu i’r sgyrsiau a gewch gydag athrawon mewn pynciau eraill? 

Yn ail, beth ydym ni eisiau ei ddarganfod? 

Y cwestiwn ymchwil sy’n sail i’r arolwg yn syml yw,pa brofiad sydd gan athrawon yng Nghymru o ddeialog athro-athro disgyblaethol a rhyngddisgyblaethol sylweddol? Rydyn ni’n defnyddio’r gair Sylweddol, gan fod gennym ni ddiddordeb arbennig yn y sgyrsiau rydych chi’n eu cael gydag athrawon eraill am y pynciau rydych chi’n eu haddysgu, yn hytrach na’r sgyrsiau rydych chi’n eu cael am ymddygiad neu fyfyrwyr penodol. 

Yn drydydd, pam y byddem yn dewis defnyddio arolwg i archwilio deialog athro-athro? Ydym, rydym yn cytuno. Dadansoddiad ansoddol yw’r ffordd orau o fynd i mewn i gymhlethdodau’r hyn y mae athrawon yn ei ddweud wrth ei gilydd, sut maen nhw’n ei ddweud a beth sy’n helpu i ymgysylltu â lefelau dyfnach o ddeialog. Byddwn yn gwneud digon o hynny yn nes ymlaen yn y prosiect. Yn gyntaf, fodd bynnag, roeddem am gael darlun mawr o brofiadau athrawon o sgyrsiau cwricwlwm ledled y wlad. Cawsom ein hysbrydoli gan waith Admiraal a Lockhorst (2012) i ddefnyddio arolwg ac mae eu gwaith ar raddfa ‘ymdeimlad o gymuned yn yr ysgol’ yn ysbrydoli rhai o’r eitemau ar ein hofferyn. 

Beth sydd yn yr arolwg? 

Mae gan yr arolwg (mae fersiynau Cymraeg a Saesneg) 4 adran. Mae’r cyntaf yn gofyn am rywfaint o wybodaeth ddemograffig, beth rydych chi’n ei addysgu, ble rydych chi’n addysgu ac ers pa mor hir rydych chi wedi bod yn addysgu, y math yna o beth. Mae’r ail adran yn gofyn pa mor aml rydych chi’n cael sgyrsiau am wahanol agweddau ar y cwricwlwm gyda’ch cydweithwyr, y rheini yn eich pwnc, eich adran ac yn ehangach yn eich ysgol. Mae’r drydedd adran yn gofyn rhai cwestiynau i archwilio eich synnwyr o ansawdd y ddeialog rydych chi’n ymwneud ag athrawon eraill a pha mor gefnogol yw eich ysgol i sgyrsiau o’r fath. Mae’r bedwaredd adran yn gofyn pa gymorth yr hoffech chi i helpu i annog deialog rhyngddisgyblaethol dyfnach gyda’ch cydweithwyr. Mae adran olaf yn gofyn ychydig o gwestiynau byr am eich addysgu am gynaliadwyedd a newid yn yr hinsawdd a’r sgyrsiau a gewch gyda chydweithwyr am y pwnc hwnnw. Dylai’r arolwg cyfan gymryd llai na 15 munud i chi ei gwblhau. 

Beth ddylwn i ei wneud nesaf? 

Os ydych chi’n athro uwchradd yng Nghymru, cymerwch amser i gwblhau’r arolwg. Byddem yn ei werthfawrogi’n fawr ac edrychwn ymlaen at allu rhannu ein canfyddiadau gyda chi, eich arweinwyr ysgol a llunwyr polisi yn Llywodraeth Cymru unwaith y byddwn wedi casglu digon o ddata. Unwaith y byddwch wedi cwblhau’r arolwg, anfonwch y ddolen ymlaen at rai cydweithwyr addysgu a gofynnwch iddynt ei chwblhau hefyd. Diolch. 

Os nad ydych chi’n athro uwchradd yng Nghymru, ond rydych chi’n adnabod pobl sydd, anfonwch hwn ymlaen atyn nhw. Cysylltiadau personol bob amser yw’r ffordd orau o ddosbarthu arolwg. Os gofynnwch i rywun yn ôl ei enw i gwblhau’r arolwg, gobeithio y byddant yn gwneud hynny! Cadwch lygad am ein postiadau ar gyfryngau cymdeithasol, rhowch sylwadau arnynt ac ail-bostio at eich holl ffrindiau addysgu a chydweithwyr. 

Mae dolenni’r arolwg yma: 

Cymraeg:https://tinyurl.com/athro-deialog 

Saesneg: https://tinyurl.com/teacher-dialogue 

Beth fyddwn ni’n ei wneud yn gyfnewid? 

Mae gennym ni £500 wedi’i neilltuo i’w roi i elusen o’ch dewis chi sy’n ymwneud â Chymru. Ar ddiwedd yr arolwg byddwch yn cael y cyfle i ddewis rhwng y tri hyn: 

Mae sizeofwales.org.uk yn gweithio gyda Phobl frodorol a chymunedau lleol yn America Ladin, Affrica a De Ddwyrain Asia i sicrhau a chynnal ardal o goedwig drofannol sydd o leiaf yr un maint â Chymru, a thyfu miliynau o goed. 

• Elusen lawr gwlad yw cynaliadwycymru.org.uk sy’n canolbwyntio ar alluogi ffyrdd cynaliadwy o fyw. Maent yn hyrwyddo, yn annog ac yn galluogi datblygu cynaliadwy ar sail gymunedol. 
• Mae Cyfeillion y Ddaear Cymru wedi ymrwymo i warchod yr amgylchedd a hyrwyddo dyfodol cynaliadwy i Gymru. 

Sut alla i ddarganfod mwy am y prosiect? 

Cam cyntaf yn unig yw’r arolwg mewn prosiect 3 blynedd sy’n archwilio deialog athro-athro yng Nghymru. Os hoffech weld beth sy’n digwydd, rhowch gynnig ar ein gwefan, https://nicer.org.uk/cultivating-dialogue. Mae botwm ar yr ochr dde i gofrestru ar gyfer diweddariadau prosiect. 

Os oes gennych gwestiynau pellach am yr arolwg neu’r prosiect ehangach, cysylltwch â ni!  

mary.woolley@canterbury.ac.uk 

Cyfeiriadau 

Admiraal, W., & Lockhorst, D. (2012). The Sense of Community in School Scale. Journal of Workplace Learning, 24.